PAMIEC O WZLOTACH I UPADKACH (fragment recenzji)

 

Z telewizora w rogu sali rozlega się monotonne buczenie, projekcja jest niedoskonała, przesycona

zieleniami niczym w rozstrojonym Rubinie, zbliżenie na piękną twarz osłonięta okularami, czapką

pilota, źródłem dżwięku spierzchnięte, zmęczone usta, które chwilami milkną, gdy buczenie brzmi

dalej. Postać na ekranie jest skamieniała, monumentalna, prawie się nie porusza, jakby stała w

niewygodne] pozycji i każdy najdrobniejszy gest groził utratą równowagi, a w konsekwencji-

upadkiem. Filmowana od dołu zdaje się podnosić do lotu. Na ścianie obok wiszą obrazy ułożone w

monumentalny fryz, niczym lśniąca lamperia. Przedstawiają rozmyte i trudne do określenia

fragmenty większej, ukrytej całości. Jednoczesne ogarnięcie wzrokiem siedmiu obrazów jest

niemożliwe. Kolejno: abstrakcyjna, metaliczna faktura; widok parku; kontur samolotu; twarz

jakiegoś człowieka z żelaza; morze czerwonych kwiatów; skrawek nieba a na końcu ponownie

profil samolotu. Płótna wydają się ciężkie niczym ołowiane płyty. Pochodzący z Ukrainy artysta

wykorzystał do ich malowania fragmenty starych widokówek. Kieszonkowe materiały dowodowe,

świadczące o nie tak odległej przynależności jego kraju do ZSRR konfabulują o idyllicznej

radzieckiej przeszłości, o potędze militarnej, o pięknym i dostatnim życiu obywateli. Na obrazach

Czajki odtwarzane są abstrakcyjne widma socrealistycznej propagandy sukcesu. Gdzieś pod

powierzchnią szklanych, zimnych jak ekran telewizora płócien, ujawniają się dziecięce

wspomnienia, zabaw na podwórzu, marzeń o podboju kosmosu wzorem Gagarina. Jak oddzielić

te dwie nachodzące na siebie klisze pamięci: to, co nostalgiczne, osobiste, od oficjalnego i

propagandowego. Dar zapominania dokonał już zniszczeń wśród plików niewartych zachowania.

Podobno dzięki zestawowi prostych trików, gier, skojarzonych melodii czy przedmiotów, można

sprowokować odzyskanie zatartych wspomnień. Postać z ekranu TV bawi się w pilota, by

wykonać szybki kurs do przeszłości. Ten manewr może się udać jedynie przy sumiennie

ćwiczonej pamięci, w przeciwnym razie grozi poważnym uziemienie.<...>

 

Beata Seweryn